Van voorbeeldboer naar boer-in-de-bak
Fouten minister kosten boeren de kop
November 2018
Voor een aantal koeienboeren dreigt een mega-strop door gesjoemel met fosfaatrechten op ministerieel niveau. Een van hen is Rik Lagendijk (42) uit Baarschot, die in 2015 een innovatieve stal bouwde en daarbij enorm investeerde in maatregelen om het dierenwelzijn te bevorderen. Nu krijgt hij maar de helft van de fosfaat (mest-) rechten die hij nodig heeft, waardoor een faillissement dreigt.
“Als de regels toegepast worden zoals ze nu aangekondigd zijn, kan ik in januari alles verkopen en een andere baan zoeken,” zegt Rik met weemoed in zijn stem. “Vanaf 2012 waren we bezig om een nieuwe stal te bouwen, daarbij trok ik op met Arjan Geenen (47) uit Bladel, die dezelfde ideeën had. We wilden niet alleen een nieuwe stal, maar meteen ook een slag slaan om de uitstoot te beperken en het dierenwelzijn te bevorderen. We liepen er daarbij tegenaan dat de stalsystemen die wij wilden er nog niet waren. Het gaat om een vrijloopstal, waar de koeien zoveel ruimte hebben dat natuurlijk gedrag terug komt. Er is geen drijfmest kelder, maar houtsnippers die in een toplaag in de stal komen. De mest en urine van de koeien composteert daarmee ter plekke, dat wordt later als compost aan het land terug gegeven.”
Wat Rik en Arjan niet hadden kunnen voorzien, was wat er daarna op politiek niveau gebeurde. Bij de opening van zijn stal in september 2015, was landbouw staatsecretaris Martijn van Dam aanwezig. Hij noemde het initiatief van Geenen en Lagendijk vooruitstrevend en een mooi voorbeeld van innovativiteit. Wat hij toen niet noemde, was dat hij twee maanden eerder een decreet mee onderschreven had, waarbij aan de boeren fosfaatrechten toebedeeld werden met de peildatum van 2 juli 2015. Omdat Rik zijn stal toen nog niet gereed had, had hij nog niet het aantal koeien om die stal te bezetten. Hierdoor kreeg hij slechts mestrechten voor 130 koeien, terwijl hij er 270 kan plaatsen en ook nodig heeft om de kosten van de stal terug te verdienen.
Tot zover het verhaal zoals dat naar buiten kwam.
Maar nu blijkt er meer te zijn, want de boeren zochten het tot de bodem uit en merkten dat er in schimmige achterkamertjes vieze spelletjes gespeeld werden.
Arjan Geenen, die veelvuldig met de minister en staatsecretaris aan tafel zat: “We kwamen erachter dat de minister de beschikbare fosfaatrechten ook aan boeren gegeven had die geen melk produceren. Die boeren kregen een cadeautje dat ze meteen te gelde hebben gemaakt door het te verkopen. Hierdoor zegt de minister dat ze dit nu niet meer terug kan halen omdat Brussel zijn grenzen niet oprekt. Als je verder kijkt, dan blijkt het plafond voor de boeren een zelf gemaakte verdeling van Den Haag. Nederland als geheel heeft voldoende fosfaatrechten, alleen ze bedelen het maar beperkt aan de boeren. Hierdoor zegt de minister geen ruimte te hebben voor knel-gevallen, zoals wij zeker zijn. Dat zegt ze zelf, maar wij twijfelen daaraan.”
“Voor ons zijn de gevolgen dramatisch,” zegt Rik met een blik in de open stal die hij samen met zijn vader bouwde. ”Wat je hier ziet is het resultaat van meerdere generaties Lagendijk. Hier heb ik, maar ook mijn vader en opa altijd voor gewerkt. Ik heb nu 200 koeien in de stal staan en ben daarmee feitelijk in overtreding. Het probleem is dat er nog tal van beroepen lopen, waar we steeds maar geen duidelijkheid in krijgen. De spelregels zijn niet alleen tijdens het spel gewijzigd: terwijl de wedstrijd loopt staan de spelregels nog steeds niet vast.”
Ondanks alles hebben Rik en Arjan nog hoop voor de toekomst, al wordt dat sprankje hoop met de dag kleiner. “Vanuit alle lagen van de bevolking horen we reacties dat dit zo niet kan. Wij produceren op een diervriendelijke manier de melk en dragen niet bij tot vervuiling. Toch worden net wij ongelofelijk afgerekend op die vervuiling,” zegt Rik
Aan wat er gebeurd als op 1 januari de regels strikt toegepast gaan worden op zijn bedrijf, wil hij nog niet denken. In het slechtste scenario betekent de overtreding die hij nu met zijn teveel aan koeien begaat een economisch delict, dat bestraft wordt met boetes en misschien zelfs gevangenisstraf.
“Waarom zijn de regels op deze wijze tot stand gekomen en hoe kan het zo dat een minister een keuze maakt om waardevolle rechten (er wordt gesproken over een fosfaatwaarde van 13000 euro per koe) zo te verkwanselen. Hoe kunnen wij ooit aan de verplichting voldoen om de systemen in onze stal te monitoren, terwijl wij de stal van diezelfde overheid niet vol mogen zetten?”
Terwijl de boeren nog wat met elkaar napraten over het voer, de koeien en meer praktische zaken, gaat hun blik door de stal. De koeien die hen verwachtingsvol aankijken, het gaat ze aan het hart. “Ik wordt erg droevig als ik eraan denk dat ik zo volgend jaar naar de slachtbank moet leiden,” zegt Rik. “Dat ik niet meer tegen mijn zoon kan vertellen hoe mooi het is om boer te orden. Ik dacht ooit een mooi beroep te hebben en bij kon dragen aan een eerlijk product. Nu heb ik het gevoel dat we als een paria moeten vechten voor onze rechten. Het voelt zo oneerlijk, maar wat kunnen we?
Reacties op dit verhaal kunnen gestuurd worden naar info@verhalenuitdekempen.nl
Politici op de werkbezoek op de voorbeeldboerderij van Rik