BOEREN MET ALTERNATIEVEN
De ijsboerderij
De boeren in Nederland maken van tijd tot tijd een periode door waarin ze zich aan moeten passen. Consumenten zijn op hun hoede en voor de boeren is dit niet anders. Voor de agrarische sector is het niets nieuws: Brabantse boeren hebben in het verleden ook al bewezen zich als geen ander aan te kunnen passen aan veranderende situaties. In een periode waarin de overheid beperkingen oplegt aan de ondernemers, de ruimte schaars is en de markt kwetsbaar, passen boeren zich opnieuw aan en gaan ze op zoek naar alternatieven.
Soms zijn alternatieven als een neventak op een bedrijf aanwezig maar soms is het de hoofdmoot en is het als een alternatief te zien in de gehele sector.
Harrie Wenting op bezoek bij Rian en Werner Gerritsen midden in het landgoed de Utrecht waar de natuur als vanzelfsprekend overgaat in het gecultiveerde boerenland.
De ijskar staat stil en alleen op het boerenerf. De herfstbladeren dwarrelen langs de gekleurde brommobiel en als een stilleven staat hij geparkeerd met aan de ene kant de bossen van de Utrecht en aan de andere kant de rustiek gelegen boerderij ‘De Kievit’. Van grote afstand zie je de boerderij al liggen als je de Prins Hendriklaan op rijdt. Het ijskarretje op het erf vervult een prominente plek bij het bezoek aan de boerderij van Rian en Werner Gerritsen. De derde generatie Gerritsen zijn ondernemers die de boerderij van vader en grootvader voortzetten maar die er ook nieuwe elementen aan toevoegden. Met een landbouwsector die vraagt om nieuwe initiatieven ben je bij de Gerritsen aan het juiste adres. Een kampeer gelegenheid met een groepsaccommodatie is al jarenlang aan de boerderij verbonden. Sinds twee jaar maakt de Kievit deel uit van het ‘rondje Hilver’ en sinds het afgelopen jaar wordt er Hoeve-ijs geproduceerd, een ambachtelijk ijs dat voor 50 % uit verse room bestaat.
Niet over een nacht ijs
Als een ondernemer omschakelt naar een ander produkt kan dat gevolgen hebben voor de rest van het bedrijf. Het bedrijf van de Gerritsen was van oudsher een echt gemengd bedrijf. Sinds de varkens het veld ruimden is er alleen het rundvee gebleven. Zo’ n 60 melkkoeien grazen er in de groene weiden rond de boerderij en een aantal rose-vlees kalveren maken al jaren deel uit van het bedrijf. Sinds het eigen jongvee niet meer op het eigen bedrijf opgefokt wordt kwamen er nog een aantal rose vleeskalveren bij en allen zijn ze gehuisvest in groepen.
Toen Rian stopte als ziekenverzorgster in de wijkverpleging keek ze samen met haar man hoe ze die tijd een nieuwe invulling kon geven. De kampeerders op de boerderij, de aanloop die het bedrijf heeft en de opvoeding van haar jonge kinderen namen haar voor een belangrijk deel in beslag maar ze had het gevoel dat er ruimte was. Ruimte om te ondernemen maar ook ruimte op de boerderij die anders ingevuld kon worden. Meer werk tussen het vee zagen Werner en Rian niet zitten dus keken ze rond naar alternatieven. Op hun zoektocht kwamen ze een ijsmeester tegen die vertegenwoordiger is van ijsmachines. De ideeën die ze aangereikt kregen vonden gehoor bij hen en een plan werd gesmeed. Er volgde een tijd van nadenken, kijken en overwegen. ‘Past dit bij ons en bij het bedrijf’ was zo’n afweging. Uiteindelijke leidde het tot een moment dat de knoop doorgehakt werd en dat de verbouwing van een deel van het bedrijf een aanvang nam. Een stal die ooit dienst deed als een varkenshok en later een kalverstal werd, is een jaar later niet meer als zodanig terug te kennen.
De aanpassing van de ruimte moest zeer grondig gebeuren. “Er zijn behoorlijk strenge normen voor veiligheid en hygiëne die gelden bij het bereiden van ijs,” zo vertelt Rian. “We hebben niets nagelaten om ruimschoots aan alle richtlijnen te voldoen zodat we optimaal en volgens alle voorschriften te werk te kunnen gaan. Een ijsmachine in de hoek van de ‘ijsruimte’ vormt de kern van de nieuwe tak en in twee grote diepvriezers wordt een beperkte voorraad van het Hoeve ijs bewaard.
In een gekoelde vitrine kunnen de verschillende smaken geplaatst worden voor de directe verkoop aan huis.
Vers bereid Hoeve-ijs.
Het bereiden van ijs blijkt geen standaardproces te zijn als we de boerin moeten geloven. “Behalve de melk en een standaard mengsel dat in de ijsmachine bij elkaar komt is er een mix van eigen ingrediënten die de typische smaak aan ons ijs geven” zo vertelt Rian. Om welke ingrediënten het precies gaat? “Dat blijft het geheim van ons, anders kan iedereen het zo na maken”. Voor de verschillende smaken wordt al naar gelang de smaak een toevoeging gedaan, waarna het eindprodukt uit de machine rolt. Veel van het werk rondom de ijsbereiding blijkt met hygiëne te maken te hebben. Niet alleen moet het produkt voor het vriezen verhit worden, zowel voor als na de bereiding is er een uitgebreide schoonmaakbeurt van materiaal en omgeving.
Het ambachtelijk bereide boerenijs heeft geen toevoeging van conserveringsmiddelen en de smaak wordt doorgaans goed beoordeeld. De verkoop van het ijs gaat naar restaurants in de buurt, maar ook aan bezoekers op het bedrijf. De kampeerders zijn doorgaans goede klanten van de ‘ijswinkel’ en ook de toeristen die fietsend de boer op gaan in ‘De Hilver’ weten het doorgaans goed te waarderen.
De ijskar
“Het was geen keuze waar we van tevoren lang over nagedacht hebben,” vertelt Werner als hij het over de ijskar heeft. “De ijsmeester die bij ons de apparatuur leverde had hem ergens op de kop getikt en ons cadeau gedaan. Nadat de kar opgeknapt was leek het een mooi uithangbord voor het Hoeve ijs maar doordat bezoekers er vaak naar vroegen gingen we hem op een gegeven moment gebruiken als verkooppunt voor het ijs.
Sinds die tijd heeft de kar al menig evenement in de regio opgesierd. Van VVV avonden, evenementen bij de plaatselijke manege tot de sensatiemarkt in Esbeek. “Bij de verkoop krijgen we wel de hulp van enkele jonge knapen: je kunt per slot van rekening ook niet alles zelf doen,” vertelt Rian die later dit jaar de cursus tot ‘ijsbereider’ gaat volgen. “Ons produkt wordt steevast als een lekker produkt beoordeeld. Ook de uitstraling van het nostalgisch hoeve ijs voegt er een extra waarde aan toe.” Dat er desondanks nog veel te leren valt in de ijs-wereld ontdekten Rian en Werner het afgelopen jaar al met de ervaringen die ze opdeden.
Leven op de rand van natuur en cultuur.
Met verzekeringsmaatschappij ‘De Utrecht’, later overgegaan in Amev en tegenwoordig Fortis als de nieuwe naam heeft het landgoed De Utrecht al meer als 100 jaar een verzekeringsmaatschappij achter zich die de natuur als een onroerend goed exploiteert. Dirk Gerritsen, de vader van Werner die al de tijd op de Kievit meemaakte maakte alle ontwikkelingen mee. “Net na de oorlog waren er meer als 70 arbeiders in dienst van het landgoed en alles werd er piekfijn bijgehouden. Mooie paden, rododendrons werden aangeplant. Tegenwoordig wordt alles meer bedrijfsmatig bekeken. Er is nog slechts 1,5 arbeidskracht in het onderhoud en bremstruiken overwoekeren de weleer aangelegde paden”.
De ontwikkelingen van de nieuwe golfbaan op het landgoed is iets wat bij de Gerritsen bepaald niet op tegenstand stuit. “De baan komt tot vlak aan de gronden van de Kievit,” vertelt Dirk. “We verwachten dat alles wel beter bijgehouden gaat worden en zoals het plan er nu ligt past het goed in de totale eenheid met aan de ene kant een natuur die beschermd wordt en beperkt toegankelijk is voor publiek en aan de andere kant de mensen die de natuurlijke omgeving gebruiken als ontspanning.
Als de wielewaal en de koekoek roepen komt er regen
“Daarginds in de toppen van de loofbomen van d’n Hertgang daar zit hij altijd,” wijst Dirk Gerritsen aan. In het late voorjaar hoor je zijn roep maar om hem te zien: dat is nog even wat anders. De wielewaal is een tot de verbeelding sprekende geel-zwarte vogel met een typische roep. Als het dudel-joho klinkt tezamen met de roep van de koekoek wordt er op ‘De Kievit’ geen gras gemaaid. Je kunt er de klok op gelijk zetten dat het dan binnen 24 uur gaat regenen,” zegt Dirk. Om het dier waar te nemen trekt hij in het voorjaar wel eens wat tijd uit om met een verrekijker bij een oude beuk te gaan zitten. “Het zijn schuwe dieren die zich bij voorkeur boven in het loof van de bomen ophouden”.
De Kievit met vallen en opstaan
Het verhaal van boerderij de Kievit begint aan het eind van de jaren 30 als Toon van Eik er als eerste bewoner gaat boeren. Lang duurt dit niet want de goede man overlijdt net na de oorlog in ‘45. Op het moment dat Gerritsen de boerderij al overgenomen heeft, net na de bevrijding in het zuiden, komt er op nieuwjaarsdag 1945 een vliegende bom aansuizen die als eindbestemming Londen had. De V-1 stort 60 meter van de boerderij neer en vaagt in een klap een deel van de bijgebouwen weg en richt een grote schade aan op het gehele bedrijf. Door de inslag ontstaat een krater van 9 meter diep en de bevroren grond vliegt honderden meters ver weg.
Als Dirk Gerritsen later als tweede generatie aan de slag is gegaan op De Kievit overkomt opnieuw rampspoed de boerderij. In de nacht van 28 juli 1967 ontdekken kampeerders dat de boerderij in brand staat en slechts met grote moeite kan Dirk zijn twee kinderen, waaronder de 11 maanden oude Werner, uit het brandende huis halen. De kampeerders helpen met emmers uit de gierput te blussen als de brandweer er niet in slaagt om water aangevoerd te krijgen doordat ze te weinig slangen bij hebben.
Doordat het zomer was stond het vee in de wei en is de schade bij de levende have beperkt. De koeienstal moet echter vervangen worden.