Van oktober 2015 tot december 2019 vertelde ik maandelijks live een verhaal voor publiek in het Kempisch uurtje. Dat Kempisch uurtje, met daarin die verhalen, zijn digitaal terug te vinden op de website van kempen tv.
HW

Verhaal vertelling over de bevrijding van De Kempen
‘Laat ons dit nooit vergeten’
 
September 2019


Aan de grens met Lommel, vlakbij waar de Barrier begint, staat een monument: de poort naar de
bevrijding. Het is een stille getuige van het begin van de bevrijding van de Kempen. Wat gebeurde er
daar en wat de dagen daarop volgend?
We gaan terug naar precies 75 jaar geleden.
Het verhaal begint eigenlijk al  op 5 september 1944, een datum die later de boeken in zal gaan als
dolle dinsdag. Die dag gingen er geruchten rond dat Nederland elk moment bevrijd kon worden. Antwerpen was de dag daarvoor al in handen van de geallieerden gevallen en veel landgenoten waagden het er op om de geallieerden tegemoet te lopen.
Maar de Duitsers hadden zich ingegraven om de geallieerden een warme ontvangst te geven. Daardoor liepen veel waaghalzen die de vrijheidsstrijders tegemoet liepen als ratten in de val en werden ter plekke doodgeschoten.
Als op 17 september de soldaten van het 53-ste aan de grens bij Lommel samenkomen, hebben ze Al zware gevechten achter de rug. Van Het Normandische strand, via Parijs en later in Geel. Maar ze moeten snel verder, want operatie Market Garden moet in gang worden gezet en zij hebben de opdracht De Kempen te bevrijden. Onder hen mannen als Luitenant Ashmole en Gwylim Jones.

De opmars begint en tegelijk met het bewegen van de grondtroepen, komen er honderden vliegtuigen over met manschappen en materieel voor Market Garden.
Op het Loo in Bergeijk stond een FLAG afweerkanon opgesteld en door dit soort geschut werden diverse vliegtuigen naar beneden gehaald. Soms vlogen ze nog een eind door en kwamen pas kilometers verder op de grond.
Een van die vliegtuigen kwam die dag bij de familie Spliethof in Bladel terecht, een andere achter de boerderij van Henk Wintermans in Duizel.
Henk Wintermans is een jongeman die veel te vroeg in zijn leven de taak van zijn vader over heeft moeten nemen. Als hij naar buiten kijkt ziet hij een vliegtuig aankomen dat in brand staat. Even is hij bang dat het hun huis of schuur raakt, maar gelukkig gebeurd dat net niet. Enkele honderden meters voorbij hun huis op De Donk komt het vliegtuig met een klap neer. Henk bedenkt zich geen moment en snelt er naar toe. Daar ziet hij de vliegers uit het brandende toestel kruipen, waaronder de Nieuw Zeelander Dennis Royston. De mannen vragen in een voor hem vreemde taal waar de Duitsers zijn en waar het voor hen veilig is. Gelukkig voor hen zijn de Engelsen dan al niet ver weg.
De grondtroepen van het 53-ste trekken op 18 september door Bergeijk, de Weebosch en Luijksgestel.
In Bergeijk valt een granaat op een munitiehuisje, waardoor drie mensen om het leven komen. Onder hen een passerende schooljongen.
Intussen is Eindhoven al bevrijd op 18 september en in de Kempen gaat het verder richting Eersel en Duizel.
Verderop in De Kempen, in Reusel, krijgen de aanwezige Duitsers de opdracht om zich in te graven en dit dorp als laatste bolwerk richting Antwerpen te verdedigen
De troepen trekken Eersel, Steensel binnen en in Reusel merken de inwoners dat de spanning toeneemt. Op 19 september gaan er bij Walter van Laarhoven in Reusel 23 mensen in een schuilkelder.
De geallieerden stellen op 5-10 km rond Reusel geschut op om Reusel te bestoken. De bewoners van Duizel, Hapert en Bladel horen al snel de granaten over vliegen.
Er is een heel bijzondere situatie omdat het ene dorp dan al bevrijd is en het andere niet. Op 20 september is het duidelijk dat de Duitsers de pilotenlijn waar Fons van der Heijden een rol in speelde, geïnfiltreerd en daardoor opgerold is.
Ze halen hem die dag uit de mis waar hij in het koor zingt en hij wordt enkele honderden meters verder dood geschoten. Zijn dochter Marie zit op dat moment thuis in de ouderlijke boerderij en hoort de schoten. Als even later haar moeder thuis komt, vallen ze elkaar in de armen.
Wat Fons niet meer meegekregen heeft is dat een dorp verder zijn broer Jan ook door de Duitsers dood geschoten werd. Niet omdat hij verzetsdaden pleegde, maar gewoon omdat hij de weg overstak.
Netersel wordt in het schootsveld naar Reusel twee dagen later, het is dan 22 september, de schuilkelder bij de familie Hooyen getroffen. De zusjes Johanna en Maria, dan 19 en 21 jaar, worden dodelijk getroffen.
Diezelfde dag gaat het ook helemaal mis in Bladel, waar bij de familie Tenbult op Overland een aantal jonge mannen in de schuilkelder zitten. Ze kunnen het niet meer laten om niets te doen en besluiten de Engelsen tegemoet te gaan.
Amper een kilometer verder lopen Hans Freriks en Wim Flipse de Duitsers al in de armen en ze worden ter plekke gefusilleerd.
Aan de Zwartakkers ziet de 9-jarige Harrie van Avendonk hoe zijn moeder getroffen wordt door een granaatscherf.
Ze moet naar een ziekenhuis, maar vervoer is moeilijk, zij zal het wel overleven.

Drika van Avendonk met haar gezin

Dan komt de strijd om Reusel pas echt goed op gang. In het schootsveld naar Reusel voltrekt zich opnieuw een drama in Netersel. Vader en zoon Klaas en Cees van de Ven worden dodelijke getroffen. Klaas wou de weg oversteken om naar zijn zoon te gaan, waar het huis door brand bedreigd werd doordat de hooimijt langs het huis in brand staat. Beiden worden door granaten getroffen.
Een dorp verder, in Hulsel, gebeurd dit ook: daar wordt de hooimijt bij de familie Jansen door een granaat in brand geschoten.
Zoon Louis schrikt zich een hoedje want net in die hooimiijt hebben ze een wagen verstopt. Als hij die probeert te redden komt er een volgende granaat die hem dodelijk treft.
Nu de dorpen Netersel en Hulsel vol in het granaatvuur naar Reusel liggen, dringen de Duitsers die daar nog zijn aan om het schootsveld te ontvluchten. Geert van der Heijden die aan de Straot een boerderij en winkel had voorzag een probleem als hij vertrok. De familie Schenning uit Bladel was al bij hen ingekwartierd, maar hij had nog de zorg om de dorpstier.
Als hij vertrok zou die zeker door de Duitsers meegenomen worden. Dan gaat plots de bel en er wordt op de deur gebonsd. Twee Duitse soldaten staan met pastoor van Wagenberg voor de deur. “Jullie moeten echt vertrekken, anders schieten ze mij dood,” zegt hij.
Dat is het sein voor van der Heijden om zijn elf kinderen toch maar bij elkaar te trommelen en samen met de fam Schenning vertrekken ze naar het Vooreind.
Intussen zijn vrijwel alle inwoners van Reusel naar Hooge Mierde en Postel gevlucht, met uitzondering van 23 mensen in het Reuselse Achterhuis aan de Schoolstraat.
De strijders van het 53-ste naderen dan het centrum van Reusel, het is nog slechts een kwestie van dagen of uren. Gwylin Jones heeft zich met zijn maten Ashmole en Hunt verstopt in een aardappelveld in de Kruisstraat, een perceel achter het huis van Toon Lemmens (Voets).
Als ze worden beschoten proberen ze het vuur te beantwoorden met hun brengun, maar Ashmole en Hunt worden dodelijk getroffen. In een allerlaatste poging probeert Jones iets terug te doen en hij gooit een handgranaat naar de Duitsers die vlakbij zitten. Daarop wordt hij zelf beschoten en raakt gewond. Gelukkig voor  hem zijn de anderen Engelsen al dichtbij en kunnen hem op tijd afvoeren
Op 30 september vluchten ook de 23 vluchtelingen uit de Reuselse schuilkelder naar Hooge Mierde, 4 dagen later is ook Reusel bevrijd.
Nu is de hele Kempen bevrijd.
Na de oorlog worden er vele monumenten opgericht die het verhaal van de bevrijding vertellen.
In eerste instantie liggen er her en der ook veel graven, zoals in de Pals in Bladel waar de benen van Freeriks en Flipse nog naar buiten steken. Later worden de overledenen opgegraven en bij elkaar op begraafplaatsen gebracht. Lang niet altijd is duidelijk om wie het gaat en in Reusel is pas dit jaar de naam van de laatste Engelse militair achterhaald.
Veel mensen spannen zich in om het verleden een plaats te geven. De piloot Ernest Holmes, die eerder door Fons vd Heijden is gered, bracht vorig jaar nog een bezoek aan de rampplek
De straat waar Fons van der Heijden werd neergeschoten werd naar hem vernoemd en ook het monument dat herinnerd aan zijn dood kreeg er een plekje.
In Reusel is er naast de oorlogsgraven van de zeven Engelse militairen ook het herdenkingsmonument op het kerkplein.
En natuurlijk is er veel te vinden in het Museum de Bewogen jaren in Hooge Mierde, ook kamen er in de loop der tijd veel oudstrijders over naar Hooge Mierde.

Henk Wintermans kijkt toe
De ooggetuigen van toen vertellen nu hun verhaal verder
Henk Wintermans vertelt nog over de opgraving samen met de piloot Dennis Royston.
Marie van Fonskes kijkt nog elke dag naar het schilderij dat een onderduiker van haar vader maakte
Wilma van Laarhoven denkt nog elke dag terug aan de tijd in de schuilkelder en Harrie van Avendonk vertelt zijn kleinkinderen over de verwonding van zijn moeder.
Mede onder impuls van John Meulenbroeks kwamen veel oudstrijders nog een keer terug naar De Kempen. Onder hen Gwylim Jones, die in Reusel in de tuin van Toon Voets zijn maten verloor en zelf gewond raakte.
Wie de monumenten wil zien kan ze elke dag bezoeken. In Museum De bewogen jaren in Hooge mierde is de documentatie te vinden.
In dat museum is ook veel uit dit verhaal uitgebreider terug te vinden.
De Kempen bevrijd, laten we nooit vergeten wat er aan vooraf gaan of zoals ze in Reusel zeggen: ‘we duiken nooit meer onder.’